Interview met een fotograaf

Olaf Rutgers is fotograaf. 

Waarom ben je fotograaf geworden?

"Ik was van jongs af aan al gefascineerd door fotografie. In eerste instantie was het de romantiek van de DOKA en de chemische processen die tot mijn verbeelding spraken. Later waren het de techniek en het creatieve proces die mij aanspraken, evenals de expressievorm die fotografie is.

Toen ik klein was, was ik al in de weer met een plastic camera. In mijn studententijd had ik mijn eerste echte DOKA en heb ik mijzelf uren opgesloten in die kleine ruimte, inderdaad, vol met chemicaliën. De DOKA is inmiddels vervangen door Photoshop en de chemicaliën zijn verleden tijd. Wat gebleven is, zijn de techniek en de kunstvorm die mij nog steeds enorm aanspreken. Ik ben dan ook geen nieuwsfotograaf; ik houd mij het liefst bezig met vrij werk met de onderwerpen architectuur en natuur. Daarnaast doe ik in opdracht portretten en productfotografie. Ik doe dit alles parttime, naast mijn werk als ICT'er, wat voor mij een ideale combinatie is."

Welke opleiding heb je nodig om fotograaf te worden?
"In principe heb je geen specifieke opleiding nodig. Met talent, doorzettingsvermogen, heel veel lezen en gewoon ook veel doen kun je ver komen. Ook moet je de techniek en Photoshop goed kunnen beheersen. Om echt professioneel fotograaf te worden, is de fotovakschool (MBO) echter wel aan te bevelen. Zelf ben ik daar in 1994 mee begonnen, maar heb die toen niet afgemaakt. De laatste jaren heb ik dat alsnog gedaan en nu studeer ik in april af. Ik heb, zelfs na al die jaren ervaring, op de opleiding nog veel over techniek geleerd, met name over studiobelichting. En bijvoorbeeld ook de lessen die te maken hebben met zelfstandig ondernemerschap waren erg waardevol.

Waar ik altijd al veel van geleerd heb, is het kijken naar en analyseren van andermans foto's. Ik bekijk zoveel mogelijk, zowel in tijdschriften als op internet (bijvoorbeeld 500px.com). Mensen waar ik veel van leer en door geïnspireerd ben zijn onder andere Erwin Olaf, Ansel Adams, Michael Freeman, Anton Corbijn en Ed van der Elsken."

Hoe ben je in het beroep fotograaf terecht gekomen?
"Hoewel ik er als kind al mee bezig was, ben ik eerst toch een andere kant op gegaan. Ik ben naar de Sociale Academie gegaan voor een studie Culturele Vorming. In dat werk ben ik echter nooit aan de slag gegaan, ik ben ICT'er geworden. Fotografie is wel altijd een grote hobby gebleven. Toen het er naar uitzag dat mijn werk ophield heb ik de fotografie verder uitgebouwd en ben ik er professioneel mee aan de slag gegaan. Inmiddels werk ik ook weer als ICT'er. Fotografie doe ik daar, zoals gezegd, nu weer parttime naast."

"Voor dit beroep moet je een vakidioot zijn"

Waarom ben je voor jezelf begonnen?
"Het is heel lastig om als fotograaf een baan te vinden. Dat was voor mij echter niet de belangrijkste reden. De vrijheid die ik heb als zelfstandig fotograaf is ideaal. Ik kan met vrij werk bezig zijn en kan kiezen welke opdrachten ik wel of niet aanneem. Dat zou in dienstverband allemaal niet kunnen."

Kun je een gemiddelde werkdag beschrijven?
"Dat hangt van de opdracht af. Als ik op locatie werk verzamel ik mijn spullen, check de batterijen en zorg ik dat ik in ieder geval een uur voor de shoot aanwezig ben. Ik bouw op en plaats de verlichting. Dan begint het eigenlijke fotograferen. Na de shoot volgt het opruimen en eenmaal thuis ga ik met de nabewerking aan de slag in Photoshop. Van iedere shoot houd ik een aantal foto's over die ik uiteindelijk goed genoeg vind voor de nabewerking.

Hoewel dat vaak gedacht wordt, is de nabewerking in Photoshop veelal niets anders dan wat vroeger in de DOKA gedaan werd; ook daarin vond een vorm van nabewerking plaats, zoals doordrukken en tegenhouden. Ik manipuleer zo min mogelijk; het gaat met name om standaard lenscorrecties, compositiebepaling en om correcties van de witbalans en eventueel de belichting. Daarnaast pas ik minimaal retoucheren toe bij bijvoorbeeld portretfotografie, maar dit is echt minimaal. Denk bijvoorbeeld aan het wat witter maken van de tanden. Overigens was en is visagie ook altijd al een vorm van manipulatie; zo wordt bijvoorbeeld de make-up lichter of zwaarder aangezet, afhankelijk van de belichting.

Als ik niet met een opdracht bezig ben, ben ik aan de slag met offertes, facturen of met het schrijven van een plan van aanpak. Dat laatste is zeker bij grotere shoots van belang."

Welke competenties zijn belangrijk in je beroep?
"Creativiteit en techniekbeheersing zijn de belangrijkste en je moet een goed oog hebben voor belichting. Daarnaast moet je echt passie voor het vak hebben, je moet er altijd mee bezig willen zijn, een vakidioot zijn."

Wat is de grootste uitdaging in je beroep?
"De klant tevreden stellen en het hoofd bieden aan de concurrentie. Soms is het tevreden stellen van de klant niet zo moeilijk. Dan staat veel van tevoren vast, ligt er een heel draaiboek en hoef ik eigenlijk alleen nog maar de goede foto's te maken. In andere gevallen is er meer ruimte voor interpretatie en is het belangrijk dat ik heel goed naar de klant luister om de opdracht naar wens uit te kunnen voeren.

De concurrentie is groot tegenwoordig. Iedereen met een beetje goede camera kan zichzelf fotograaf noemen en velen doen dat ook. Zij maken bijvoorbeeld een bruidsreportage voor ongeveer 300 euro inclusief boek. Daar kan een professioneel fotograaf qua prijsconcurrentie niet tegenop. Voor mij is het dus zaak de markt goed te kennen en mijn meerwaarde duidelijk te maken, hoewel dat laatste hopelijk ook wel uit de foto's blijkt. Fotografie is echt een vak, dus ook bruiloftsfotografie. Bij een witte jurk en een zwart pak op één foto is alleen de goede belichting al een kunst op zich, als je tenminste wilt dat beide even goed uitkomen op de foto."

"Bij een witte jurk en een zwart pak op één foto is alleen de goede belichting al een kunst op zich"

Wat maakt het beroep van fotograaf aantrekkelijk?
"Voor mij is dat de creativiteit van het vak."

Wat zijn de minder leuke kanten van het beroep fotograaf?
"De deadlines. Soms schat ik de hoeveelheid werk niet goed in en kom ik in tijdnood. Dat vind ik echt vervelend. En , wat ik eerder al noemde, de concurrentie en ook het aanzien van het vak. Zo heb ik ervaren dat bijvoorbeeld in de USA een fotograaf echt als vakman gezien wordt en het beroep status heeft. Dat lijkt hier minder te zijn; het wordt hier steeds moeilijker om een inkomen te verdienen als fotograaf en het aantal fulltime fotografen wordt om die reden steeds minder. Nieuwe markten verkennen en andere producten, zoals workshops en cursussen, aanbieden is noodzakelijk. Gelukkig vind ik dat ook wel heel leuk om te doen.

Qua opdrachten richt ik mij steeds meer op de high end markt en ben ik mij aan het specialiseren in portretten en productfotografie en uiteraard in vrij werk voor de verkoop."

Welk advies zou jij mensen die fotograaf willen worden geven?
"Blijf in jezelf geloven, blijf leren, hou passie en denk als ondernemer. Zorg er daarbij voor dat je een goed netwerk hebt en wissel uit met collega's, vraag feedback en doe aan zelfreflectie; blijf kritisch op je eigen werk."

Hoe zie je de toekomst van het beroep fotograaf?
"Los van de algemene concurrentie, is het een beroep dat ook conjunctuurgevoelig is. Het is dus best een onzekere toekomst. Degenen die het gaan redden, zijn de fotografen die zich weten te onderscheiden. Specialisatie en een herkenbare eigen stijl zijn daarbij belangrijk, evenals het kiezen van een duidelijke markt. En er zal meer samengewerkt gaan worden met andere disciplines. Als de klant naast foto's bijvoorbeeld ook een video van een evenement wenst zul je een collega moeten vinden die dat weer kan. Zulke combinaties zullen vaker voor gaan komen; het samenwerken met andere beroepsgroepen wordt essentieel."

"Degenen die het gaan redden, zijn de fotografen die zich weten te onderscheiden"

Wat zou je doen als je geen fotograaf was?
"Dan zou ik zeker ook in de ICT werken. Dat is echt mijn tweede liefde als het om werk gaat."

Wat was je droomberoep als kind?
"Kunstenaar worden. Als fotograaf ervaar ik dat die droom echt is uitgekomen; het is een heel mooi vak!"

Over Kegom
Olaf werkt als zelfstandig fotograaf onder de naam Kegom. 

Interview door freelance interviewer en portretschrijver Patty van Ziel (@PattyvanZiel, LinkedIn Patty van Ziel)